Bakanlar Kurulu, ‘güneş ışığından daha fazla istifade etmek ve aydınlatmada kullanılan maddelerden tasarruf etmek’ amacıyla saatlerin 1 saat ileri alınmasını kararlaştırdı.

11 yıldır devam ettirilen yaz saati uygulaması, Ulaştırma Bakanlığı’nın isteğiyle Bakanlar Kurulu Kararı ile sonlandırıldı.

Sanayi Bakanı Fethi Çelikbaş tarafından Devlet Bakanı Ali Şakir Ağanoğlu’na yazılan yazıda, ileri saat uygulamasının elektrik tasarrufu için mecburi olduğu anlatıldı. Diyanet İşleri’nden halka ileri saatin dini açıdan sakıncasız olduğunun anlatılması istendi.

Editör notu: 1962 yılında kararlaştırılan yaz saati uygulaması, planlandığı gibi 2 yıl boyunca uygulandıktan sonra 1964’te sonlandırıldı.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın, 2010 yılında kalıcı hale gelmesi için yaz saati uygulaması ile ilgili çalışma yürüttüğü konuşulmaya başlandı. Anadolu Ajansı’nın haberinde, Bakanlığın çalışmayı kısa sürede kanun teklifi olarak Meclis’e getireceği yazıldı.

Kurul’un aldığı kararda, ‘gün ışığından daha fazla yararlanmak amacıyla yaz saati uygulamasının tüm yıl sürdürüleceği açıklandı. 8 Eylül 2016 itibariyle Türkiye, GMT + 3 saat dilimine geçti. 

Dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, Danıştay kararının esas yönünde etkili olmadığı, usulden kaynaklanan durdurma ile ilgili değişikliğe gidileceğini açıkladı.

Danıştay’ın yürütmeyi durdurma kararı üzerine Bakanlar Kurulu, yaz saati uygulamasının torba yasa çıkana kadar usule uyabilmesi için ileri saat kullanımına 2018 sınırı getirdi.

TBMM’de düzenlenen Genel Kurulda CHP milletvekili Bülent Kuşoğlu “2012 242 milyar kilovatsaat; 2013 248 milyar kilovatsaat, 6 milyar kilovatsaatlik bir artış var 2012’den 2013’e; 2013’ten 2014’e 9 milyar kilovatsaatlik, 2014’ten 2015’e 6 milyar kilovatsaatlik yani ortalama 6-7 milyar kilovatsaat her yıl bu yaz saati dolayısıyla bir artış oluyor. Biz bu yaz saati uygulamasını yapmadık, ne oldu biliyor musunuz? 15 milyar kilovatsaatlik bir artış var. Ya, bu raporların ne ilgisi var? Ondan sonra da üniversite yazmış, şöyleymiş, böyleymiş, bilmem ne tarifesi, gece tarifesi, gündüz tarifesi… Yok böyle bir şey. İşte, çok basit bir şekilde… Bu nedir biliyor musunuz? Bu elektrik şirketlerine para kazandırmaktır, olay bu.” ifadelerini kullandı. 

Düzenlenen TBMM Genel Kurulunda dönemin MHP İstanbul Milletvekili İzzet Ulvi Yönter şu ifadeleri kullandı: “Biz, bir torba kanunun içine yaz saatini sürekli hâle getirme konusunu bile koymuş durumdayız. Bunun lehinde, aleyhinde bir sürü iddiamızı veya iddiayı ileri sürmek mümkün. Fakat, yaz saatini bile düşünürken, yaz saatiyle ilgili tedbiri ve tasarrufu 502 sıra sayılı Kanun Tasarısı’na koyarken, değerli arkadaşlarım, mesela uzman çavuşlarımızın özlük haklarıyla ilgili düzenlemeyi niçin bu kanun tasarısına koymuyoruz?”

Komisyon görüşmeleri sırasında kanun metnine eklenen bu maddenin iktidar tarafından savunulmasının en büyük nedeni iktidarın bu yolla enerji tasarrufu sağlanacağına dair düşüncesidir. Ancak komisyon raporunun oylanması sırasında ve sonraki tarihlerde muhalefet tarafından bu durumun enerji tasarrufundan ziyade enerji israfına yol açtığının altı çizilmiştir.

Düzenlenen Genel Kurulda CHP milletvekili Ayhan Barut, “Sayın Başkan, yaz saati uygulamasına toplumumuzun her kesimi büyük bir tepki göstermektedir. Uygulamadan eğitim öğretim çağındaki öğrencilerimiz ve çalışma hayatında olan vatandaşlarımız olumsuz etkilenmektedir. Yaz saati uygulaması insanlarımızda can güvenliği, psikolojik, sosyal ve kültürel sağlık sorunları yarattığı gibi, çocukların bedensel gelişimini de olumsuz etkilemektedir. Yaz saati için vaktiyle yetkililer, Avrupa ülkelerinin de bu uygulamaya geçeceğini ve elektrikte tasarrufa gidildiğini söylemişlerdi fakat böyle bir gelişme olmadı. Sadece, ülkemizi Avrupa ülkelerinden uzaklaştırıp Orta Doğu ülkeleriyle aynı zaman dilimine getirdi.” ifadelerini kullandı.

Kalıcı Yaz Saati Uygulaması yalnızca TBMM Genel Kurulunda değil TBMM denetim yollarından olan araştırma önergeleri ve soru önergelerine de konu oldu. Bugüne kadar TBMM Başkanlığına 3 adet araştırma önergesi sunuldu ve bu önergelerin hiçbiri Genel Kurulda okunmadı.

Bunun yanı sıra TBMM Başkanlığına 35 adet soru önergesi sunuldu. Bu önergelerin 28’i süresi geçtikten sonra, bir tanesi zamanında cevaplandı. Geri kalan önergelerin 4 tanesi ‘cevaplanmadı’ durumuna, bir tanesi de ‘hükümsüz’ durumuna düştü. Kalan önergenin ise cevaplanma süresi devam ediyor.

Bu önergelerin 31’i CHP tarafından, 3’ü HDP tarafından biri ise İyi Parti tarafından verildi.

Sorulara örnek verecek olursak:

1. Yaz saati uygulamasında ısrar edilmesinin sebebi nedir?
2. Yaz saati uygulamasının halk sağlığı üzerindeki etkisine dair bir araştırma yapılmış mıdır?
3. Uzmanlar yaz saati uygulamasıyla enerji tasarrufu sağlanamayacağına dikkat çekmektedir. Bu iddialar hakkında ne düşünüyorsunuz?
4. Bu uygulamanın şirketlerin karlarının artmasını sağlamaktan öte herhangi bir yarar sağlamadığı iddiaları doğru mudur?
5. Uygulamaya dayanaklık eden İstanbul Teknik Üniversitesine hazırlattığınızı ifade ettiğiniz “son derece bilimsel çalışmanın kamuoyundan gizlenmesinin sebebi nedir?
6. Yaz saati Uygulaması hakkındaki Elektrik Mühendisleri Odası’nın (EMO) raporu hakkında ne düşünüyorsunuz?

Enerji Bakanı Fatih Dönmez’in bu sorulara verdiği cevapların neredeyse hepsinin aynı olduğu gözlemleniyor.

Fatih Dönmez tarafından “İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) tarafından sabit saat uygulamasının enerji tüketimine etkisi konusunda gerçekleştirilen bilimsel çalışma, elektrik tüketiminde %1.32-3.62 arasında değişen oranlarda enerji tasarrufu sağlanabileceğini göstermiştir. Ayrıca kış saati uygulaması sisteminde, günlük olarak puant saatlerde öğlen ve akşama doğru olmak üzere iki defa pik yük zaman aralığı kalmıştır. Akşam saatlerinde oluşan puant aralığında yük tasarrufu gerçekleşirken puant saatlerde Piyasa Takas Fiyatlarında düşüşlerin oluştuğu görülmüştür.

Bakanlığımız ve İTÜ arasında imzalanan protokolle yaz saati uygulamasının enerji tüketimine etkisi ile psikolojik, sosyolojik etkilerinin incelemesi yapılmıştır. Bilimsel araştırma sonuçları ülkemizin jeopolitik konumu, ülkemiz batısındaki sanayileşme/kentleşme/enerji yoğunluğu ile doğusu ve batısı arasındaki doğal saat farkı da dikkate alındığında uygulanmakta olan saati diliminin sürekli GMT+3’de kalmasından elde edilecek enerji verimliliği kazanımları (yıllık bazda aydınlanma süreleri, gün ışığı kullanımı vb. dahil olmak üzere) ile psikolojik/sosyolojik olarak olumlu katkılar sağlayacağını göstermiştir.

Bu kapsamda yapılan uygulamadan veya sonuçlarından elektrik üretim ve dağıtım şirketlerinin bir kar elde etmesi söz konusu değildir.” verilen bu cevap matbu bir cevap haline geldiği ve her cevap metninde kendine yer bulduğu görülüyor.

Bu cevaba ek olarak EMO raporu hakkında ise raporun doğru yöntemle hazırlanmadığından dolayı doğru sonuç vermeyeceği beyan ediliyor.

Bu konuda cevaplanan 29 önerge olmasına rağmen TBMM sitesinde cevap verilmiş olarak gözüken birçok önergenin cevap linkine ulaşılamıyor.

Kalıcı yaz saati uygulaması hakkında en fazla önerge sahibi olan vekil, beş soru önergesiyle CHP vekili Ömer Fethi Gürer.

Ömer Fethi Gürer’i üçer soru önergesiyle Mustafa Ali Balbay ve Ayhan Barut takip ediyor. 

Bu iki ismin arkasından ikişer soru önergesiyle Elif Doğan Türkmen, Ayşe Gülsün Bilgehan ve Melike Basmacı geliyor.

Konu hakkında yazılı soru önergesi veren diğer vekiller ise Selin Sayek Böke, Ednan Arslan, Ümit Beyaz, Erol Dora, Levent Gök, Mehmet Göker, Meral Danış Beştaş, Ali Özcan, Didem Engin, Bedia Özgökçe Ertan, Fatma Kaplan Hürriyet, Gülay Yedekci, Murat Bakan, Müslüm Doğan, Mazlum Nurlu, Candan Yüceer, Mustafa Sezgin Tanrıkulu ve Barış Yarkadaş.

Konuyla ilgili olarak TBMM Başkanlığına sunulan tek kanun teklifi ise 24/12/2020 tarihinde Veli Ağbaba tarafından sunulmuş görünüyor. Kanun teklifi komisyonda olarak gözüküyor.

Yazar notu: Mecliste muhalefet kanadının verdiği kanun tekliflerinin akıbeti büyük oranda “komisyonda” durumunda takılı kalıyor ve bu durumdan öteye geçip kanunlaşabilmeleri hatta genel kurula gelme durumları söz konusu olmuyor. Bu tekliflere “Ölü Doğan Teklifler” diyebiliriz

Söz konusu ölü doğan teklif “Günün Yirmi Dört Saate Taksimine Dair Kanun”u değiştirmeyi amaçlıyor. Teklif uyarınca yapılması istenen değişiklikle kalıcı yaz saati uygulamasından vazgeçilmesi öngörülüyor.

CHP Hatay Milletvekili Suzan Şahin, kalıcı hale getirilen yaz saati uygulamasının kaldırılması için kanun teklifi verdi. Şahin, “Tasarruf gerekçesiyle kalıcı hale getirilen yaz saati uygulaması ile milyonlarca insan gecenin kör karanlığında evinden çıkıp saatlerce karanlıkta yolculuk yapmak, çocuklar karanlıkta okula gitmek, kadınlar karanlık sokaklarda taciz ve saldırı endişesiyle işe gitmek mecburiyetinde bırakılmıştır” diye konuştu. 

Kalıcı yaz saati ile ilgili meclise verilen soru önergesini yanıtlayan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, uygulamanın devam edeceği sinyalini vererek, “Ülkemizin batısındaki nüfus, kentleşme, sanayileşme ve enerji yoğunluğu dikkate alındığında, uygulanmakta olan saat diliminin GMT+3’de sürekli bulunmasının ülkemiz nüfusunun büyük bölümünün gün ışığından daha uzun süre faydalanmasına ve enerji verimliliğine kayda değer katkı sağladığı ortaya konmuştur”  dedi. Dönmez, ayrıca; AB Komisyonu tarafından üye ülkelere tek saat uygulamasına geçilmesi tavsiye kararı iletildiğini belirtti.