TÜRKİYE‘DE 1 MAYIS’IN GEÇMİŞİ

Türkiye‘de 1 Mayıs’ın tarihi

İlki 1909 senesinde düzenlenen 1 Mayıs gösterileri bu coğraftada tarih boyunca engellere, yasaklara ve saldırılara maruz kaldı. Simgesel hale gelen Taksim meydanı gösterilerinden, değişen siyasi iklime bağlı yasaklamalara kadar 1 Mayıs’ın dünü ve bugünü…

Yazar
  •  

    Melisa Ay

  • 1 Mayıs 1909

     

    Üsküp ve Selanik’te ilk kitlesel kutlamalar

    Selanik Sosyalist İşçi Federasyonu (Selanik Sosyalist Amele Heyet-i Müttehidesi) önderliğinde örgütlenen işçiler, “tam siyasal özgürlük, hukuk kurallarına uygun gizli oy ile doğrudan seçim, millet egemenliği, günde 8 saat çalışma ve hukukun ve nitelikli işlerin kanunlarla korunması” talepleriyle Üsküp ve Selanik’te kitlesel 1 Mayıs gösterileri düzenledi.

  • 1 Mayıs 1910

    Taksim’de ilk 1 Mayıs

    1 Mayıs İstanbul’da ilk kez Taksim’de kutlandı. Taksim Pipino Bira Fabrikası’nın bahçesinde toplanan işçiler, işçi hakları ile ilgili Ermenice, Türkçe, Yunanca, Ladino konuşmalar yaptı. Buradaki konuşmaların ardından kadın ve genç ağırlıklı işçiler bin kişiyi aşan bir kalabalıkla bugünkü İstiklal Caddesi olduğu tahmin edilen caddede de yürüyüş gerçekleştirdi.

     

    1 Mayıs 1910

  • 1 Mayıs 1920

     

    İstanbul’da işgale rağmen 1 Mayıs

    Balkan ve Dünya Savaşları yüzünden 1913’ten beri kutlanamayan 1 Mayıs, İstanbul’da işgale rağmen yeniden kutlanmaya başladı. Türkiye Sosyalist Fırkası çağrısıyla örgütlenen işçiler “Türkiye müstakil olacak” pankartları ile Haliç’ten Karaköy’e yürüdü.

  • 1 Mayıs 1922

    Ankara’da ilk kutlamalar Sovyet Elçiliği ile yapıldı

    Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası’nın düzenlediği etkinlikle Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği elçiliğinde Ankara’da ilk kez 1 Mayıs kutlandı.

     

    1 Mayıs 1922

  • 4 Mart 1923

    1 Mayıs resmen bayram

    İzmir İktisat Kongresi’nde 1 Mayıs’ın resmi olarak Türkiye İşçileri Bayramı olması kararlaştırıldı.

  • 1924

    Kitlesel 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı

    1 Mayıs Türkiye İşçileri Bayramı’nın kutlanması yasaklandı.

    1924

  • 4 Mart 1925

     

    Takrir-i Sükun Kanunu yürürlüğe girdi

    Takrir-i Sükun Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile 1 Mayıs kutlama ve eylemleri yasaklandı.

  • 1 Mayıs 1927

    İzinli yürüyüş yapan işçiler tutuklandı

    Amele Teali Cemiyeti’nin 1 Mayıs’ta “kamu taşıtlarının işlemesine engel olmamak” koşuluyla yürümesine izin verildi. Buna rağmen 1 Mayıs’ı kutlayan işçilerin bazıları tutuklandı, bazılarıysa işten atıldı.

    1 Mayıs 1927

  • 27 Mayıs 1935

    1 Mayıs, “Bahar ve Çiçek Bayramı” ilan edildi

    Hafta tatili, belirli günler ve resmi tatillerin belirlendiği Kamutay’da, 1 Mayıs’ın “Bahar ve Çiçek Bayramı” olarak kutlanması kararlaştırıldı.

  • 8 Mayıs 1936

    İşçilere grev ve lokavt yasağı

    3008 sayılı İş Kanunu ile birlikte grev ve lokavt resmi olarak yasaklandı.

    8 Mayıs 1936

  • 1 Mayıs 1975

     

    Yarım asır sonra yeniden 1 Mayıs

    50 yıl boyunca resmi ve kitlesel olarak kutlanamayan 1 Mayıs, Türkiye Sosyalist İşçi partisinin İstanbul Tepebaşı’nda düzenlediği etkinlikle yeniden kitlesel olarak kutlandı. Çok sayıda işçi ve öğrencinin katıldığı kutlamalarda İşçi Bayramı’nın önemine dikkat çekilirken Vietnam Savaşı’nda ölenler de anıldı.

  • 1 Mayıs 1976

    Taksim’de ilk 1 Mayıs mitingi yapıldı

    O güne kadarki en kalabalık 1 Mayıs eylemi Taksim’de DİSK’in çağrısıyla yapıldı. Taksim’deki ilk mitinge İstanbul ve çevre illerden yüz binlerce kişi katıldı.

     

    1 Mayıs 1976

  • 1 Mayıs 1977

     

    Kanlı 1 Mayıs: 36 kişi öldü

    Taksim’de yaklaşık 500 kişi DİSK önderliğinde toplandı. Saat 19:05’te DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler’in kalabalığa hitap ettiği sırada kalabalığa önce Sular İdaresi binasından ardından da Intercontinental Oteli’nden ateş açıldı. Panikle kaçan kalabalığın arasına giren panzerler kalabalığı Kazancı Yokuşu’na itti. Kazancı Yokuşu’nu tıkayan bir kamyonla birlikte oraya sıkışan eylemcilerin üstüne polis de ateş açtı. Kaçanlar, panzerler ve paniklemiş diğer insanlar tarafından ezildi. Ezilme ve boğulma, silahla vurulma ve panzerin altında kalma sebepleriyle en az 36 kişi hayatını kaybetti, 136 kişi de yaralandı. Olaydan sonra etkin bir soruşturma yürütülmemiş ve failler bulunup cezalandırılmamıştır.

  • 1 Mayıs 1979

    Sıkıyönetime rağmen 1 Mayıs

    Maraş Katliamı’nın ardından ilan edilen sıkıyönetim ve 1 Mayıs sokağa çıkma yasağına rağmen bir araya gelen eylemciler yasağı delerek 1 Mayıs eylemleri düzenledi.

     

    1 Mayıs 1979

  • 17 Mart 1981

    MGK “Bahar Bayramı”nı kaldırdı

    Milli Güvenlik Konseyi, resmi olarak “Bahar ve Çiçek Bayramı” adıyla tatil günü olarak kutlanan 1 Mayıs’ın bu statüsünü değiştirerek çalışma günü olmasını kararlaştırdı.

  • 1 Mayıs 1989

    Polis eylemcilere saldırdı: Mehmet Akif Dalcı hayatını kaybetti

    Çeşitli işçi sendikalarının kutlama kararıyla Taksim’e yürümek isteyen işçi ve sendikacılara polis saldırdı. 17 yaşındaki Mehmet Akif Dalcı polis kurşunu ile hayatını kaybetti.

     

    1 Mayıs 1989

  • 1 Mayıs 1990

     

    1 Mayıs’ı kutlamak isteyen üniversiteli Gülay Beceren felç oldu

    İstanbul’da 1 Mayıs’ı kutlamak isteyen 2 bin kişi gözaltına alındı, 40 kişi yaralandı. Plakasız beyaz bir minibüsten üzerine ateş açılan 19 yaşındaki Gülay Beceren felç oldu.

  • 1 Mayıs 1996

    Polis şiddeti gölgesinde 1 Mayıs

    Kadıköy’de yaklaşık 100 bin kişinin katılımıyla gerçekleşen 1 Mayıs mitinginde polis kurşunuyla vurulan Hasan Albayrak, Dursun Odabaşı ve Levent Yalçın hayatını kaybetti. Aynı gün gözaltına alınan eylemcilerden Akın Rençber daha sonra gördüğü işkence yüzünden hayatını kaybetti.

     

    1 Mayıs 1996

  • 1 Mayıs 2007

     

    30 yıl sonra yeniden Taksim’de

    İstanbul’da valiliğin Taksim yasağına rağmen 500 kişilik bir grup Taksim’e girdi. Dolmabahçe ve Okmeydanı’ndan Taksim’e yürümek isteyen eylemcilere polis müdahale etti, 695 kişi gözaltına alındı.

  • 25 Nisan 2008

    1 Mayıs’ın yeni adı “Emek ve Dayanışma Günü”

    Daha önce “Bahar ve Çiçek Bayramı” olarak kutlanmasına son verilen 1 Mayıs’ın, Resmi Gazete’de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararınca “Emek ve Dayanışma Günü” adıyla “en iyi şekilde değerlendirilmesi” kararlaştırıldı.

     

    25 Nisan 2008

  • 27 Nisan 2009

    1 Mayıs günü yeniden resmi tatil

    5892 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun ile 1 Mayıs, 17 Mart 1981’den sonra yeniden resmi tatil günü statüsü kazandı.

  • 1 Mayıs 2010

    Yıllar sonra Taksim’de kalabalık 1 Mayıs mitingi

    200 binden fazla kişi yıllar sonra ilk kez 1 Mayıs’ı Taksim’de kutladı. Sendikalar, meslek örgütleri, siyasi parti ve örgütler ile sanatçıların da katıldığı mitingte Timur Selçuk ve Ruhi Su Dostlar Korosu “Türkiye İşçi Sınıfına Selam” ve 1 Mayıs marşlarını eylemcilerle birlikte seslendirdi.

     

    1 Mayıs 2010

  • 1 Mayıs 2011

     

    DİSK’in 1977 pankartı yeniden Taksim’de

    1977 yılında Taksim’deki Atatürk Kültür Merkezi’ne asılan zincirlerini kıran işçi pankartının birebir kopyası 34 yıl sonra yeniden aynı yere asıldı.

  • 1 Mayıs 2013

    1 Mayıs eylemlerinde polis şiddeti: 2 Ağır yaralı

    Taksim Meydanı’nda 1 Mayıs’a izin verilmedi. Beşiktaş, Şişli ve Beyoğlu’nda toplanan eylemcilere polis plastik mermi, biber gazı ve tazyikli su ile müdahale etti. Şişli’de yaralıların Şişli Etfal Hastanesi’ne kaldırılması üzerine hastane bahçesine TOMA ile giren polis burada da tazyikli su ve biber gazı kullandı. Polisin attığı gaz kapsülü başlarına isabet eden Dilan Alp ve Meral Dönmez ağır yaralandı

    Unkapanı Köprüsü Valilik tarafından ulaşıma kapatıldı, Galata Köprüsü ise tarihinde ilk kez bakım çalışması dışında kaldırılarak Taksim’e erişim engellendi.

     

    1 Mayıs 2013

  • 1 Mayıs 2016

     

    Kutlamaların yeni adresi Bakırköy Halk Pazarı

    DİSK, KESK, TMMOB ve TTB ortak kararı ile 1 Mayıs mitingi Bakırköy Halk Pazarı’nda yapıldı. Taksim Meydanı’na çıkmak isteyenler gözaltına alındı. Tarlabaşı’nda karşıdan karşıya geçmek isterken yasak olmasına rağmen U dönüşü yapan TOMA’nın ezdiği Nail Mavuş hayatını kaybetti.

  • 1 Mayıs 2018

    Mitingler Maltepe’ye taşındı

    DİSK, KESK, TMMOB ve TTB ortak kararı ile 1 Mayıs mitingi Maltepe’de yapıldı. OHAL ve KHK’lara tepki sloganları atılan mitingde siyasi tutuklular da anıldı.

     

    1 Mayıs 2018

  • 1 Mayıs 2020

     

    Koronavirüs pandemisi ile 1 Mayıs ilk kez çevrimiçi

    1 Mayıs bu yıl ilk kez çevrimiçi kutlandı. Koronavirüs pandemisi sebebiyle meydanlardaki kutlamalar meslek örgütlerinin temsili katılımı ile gerçekleşti. Taksim Meydanı’na çelenk bırakmak isteyen DİSK üyeleri ve Genel Başkan Arzu Çerkezoğlu gözaltına alındı. Pandemi sebebiyle karantinada olanlar evlerinin balkon ve camlarından tencere tava çalarak 1 Mayıs’ı kutladı.

Kaynakça

Etiketler

The last comment and 1 other comment(s) need to be approved.
0 cevaplar

Cevapla

Katkıda bulunmak ister misiniz?

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir