34 sivilin ölümüne neden olan olay iddiaya göre şöyle gelişti: Şırnak’ın Uludere İlçesi’ne bağlı Ortasu, Gülyazı ve Ortabağ köylerinden 39 kişi, mazot ve sigara kaçakçılığı yapmak için kaçak yollarla Irak Kürdistanı topraklarına geçti. Bu sırada köylülerin görüntüleri, Irak Kürdistan Bölgesi’nden görüntü alan insansız hava araçlarına (İHA) takıldı. İHA, görüntüleri Batman’daki üsse gönderdi. Termal kameralar da saat 18.39 sıralarında Irak Kürdistanı sınırları içinde Türkiye sınırına doğru bir grubun hareket ettiğini tespit etti.

PKK’nın Haftanin-Sinat bölgesindeki kamplarından Türkiye’ye yönelik saldırı istihbaratı alan güvenlik güçleri, durumu Şırnak 23. Sınır Tümen Komutanlığı’na bildirdi. Bilgilerin Genelkurmay Başkanlığı’na iletilmesi üzerine Diyarbakır 2. Hava Kuvvet Komutanlığı’ndan saat 21.00 sıralarında havalanan F-16 savaş uçakları, Irak Kürdistanı Bölgesi’nde Haftanin- Sinat bölgesinde kaçakçıların bulunduğu bölgeyi ateş altına aldı. Hava saldırısı 47 dakika sürerken, katırların üzerinde bulunan kaçak mazot tutuştu.  

Mazlum-Der ve İHD’den oluşan bir heyet olay yerinde inceleme yapmak üzere Uludere’ye gitti. Heyetin önizleme raporunda “olayın bir yargısız infaz olduğu, öldürülenlerin sayısı itibariyle toplu bir katliam niteliği taşıdığı sonucuna varıldığı” ifadeleri yer aldı. Raporda, ulusal ve uluslararası sivil toplum örgütlerinin incelemede bulunmak üzere duyarlılık göstermeleri, Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Komitesi’nin derhal heyet göndermesi gerektiğine dikkat çekildi.

Hava bombardımanı sonucu hayatını kaybeden 34 kişi toprağa verildi. Yaklaşık 10 bin kişinin katıldığı törenle cenazeler Ortasu ve Gülyazı köyleri arasında hazırlanan mezarlığa defnedildi. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Şırnak Valiliği aracılığıyla üzüntülerini iletti.

MİT Müsteşarlığı, Uludere’de hava operasyonuna ilişkin istihbaratın MİT’ten kaynaklandığı yönündeki iddiaların gerçeği yansıtmadığını bildiren bir açıklama yaptı.

CHP’li milletvekillerinden oluşan bir heyet, Uludere’de incelemelerde bulundu. Yapılan incelemede olayın meydana gelmesinin ardından yaralı olan 13 kişinin köylüler tarafından sırtlarda taşınırken bölgeye ambulans ve helikopter gönderilmediği gerekçesiyle yaşamını yitirdiği tespiti yapıldı.

Uludere Cumhuriyet Başsavcılığı, Uludere soruşturmasında ”gizlilik kararı” aldı.

Hava bombardımanı sonrası olay yerinden görüntüler DHA kameralarına yansıdı. Görüntülerde katırların kömürleşmiş hali yer aldı.[1]

Şırnak Valiliği tarafından yapılan yazılı açıklamada Uludere’de hayatını kaybedenlerin sayısının 34 olduğu belirtildi. Valilik açıklamasında “28.12.2011 tarihinde Uludere ilçemizde hayatını kaybeden vatandaşlarımızla ilgili olarak daha önce ayrı bir müteveffa vatandaşımıza ait olduğu değerlendirilen uzuvların, ailelerin adli makamlara beyanları doğrultusunda, metfun iki vatandaşımıza ait olduğu anlaşılmıştır. Bu çerçevede nihai bilgiler sonucunda hayatını kaybeden vatandaşlarımızın sayısı 34 olarak belirlenmiştir” denildi.

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Twitter’dan Uludere’nin Ankara’nın derin dehlizlerinde kaybolmayacağı mesajını verdi. Erdoğan, “Ne Uludere’deki 34 vatandaşımızın, ne de Hrant Dink’in davası, geçmişte olduğu gibi, Ankara’nın derin dehlizlerinde kaybolmaz, kaybolamaz” dedi.

Barış ve Demokrasi Partisi (BDP), Uludere katliamını Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne (UCM) taşıdı. Başvuruda Türkiye’de etkin bir soruşturma yürütülmeyeceği şüphesine dikkat çekildi ve hükümet temsilcilerinin beyanlarına yer verilerek gerçek bir yargılama yapılmayacağı ihtimalinin çok yüksek olduğu vurgulandı. Başvuruda sorumluların ancak uluslararası yargılama mekanizmaları sayesinde açığa çıkarılacağı belirtildi.

Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılan açıklamada Uludere olayıyla ilgili Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve Genelkurmay Başkanı Necdet Özel hakkında soruşturma yürütüldüğü bilgisinin gerçeği yansıtmadığı belirtildi.

ABD merkezli The Wall Street Journal Gazetesi, Uludere’deki bombardıman öncesinde ABD’nin İHA’sından görüntü alındığını yazdı. ABD Savunma Bakanlığı’na dayandırılan haberde, üst düzey bir yetkilinin “Kararı Türkiye verdi. Operasyon ABD’nin kararı değildi” dediği belirtildi.[2] 

Bakanlık raporuna göre, 28 Aralık gecesi, ABD’ye ait İHA’lar Türkiye sınırına doğru yürüyen bir konvoy tespit etti. ABD görevlileri, konvoydakilerin gerilla mı sivil mi olduğunu belirleyemedi ve Türkiye’ye durumu bildirdi. Ankara’daki ABD’li askerler, konvoyu daha yakından görebilmeleri amacıyla insansız hava aracını yaklaştırabileceklerini açıkladı. Ancak Türkiyeli yetkililer bu öneriyi kabul etmedi ve aracın daha uzak bir noktaya yönlendirilmesini istedi. Bunun üzerine ABD aracın yerini değiştirdi.

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Uludere operasyonu kararını kendisinin verdiği iddialarını yalanladı, “Operasyonu olduktan sonra öğrendim” dedi.

Erdoğan, “Bizim Silahlı Kuvvetlerimiz bu görevi samimi bir şekilde yapmıştır. Hata da olabilir. Hatayı da açıkladık, özrü de açıkladık. Tazminatı da açıkladık. Ama birileri istismar ediyor. Allah aşkına tazminatsa tazminat” açıklamasında bulundu.

Star yazarı Şamil Tayyar, “Şifre bu paşadır” başlıklı yazısında Uludere katliamıyla ilgili Genelkurmay’ın yanıt vermesi gereken üç kritik soru olduğuna dikkat çekti ve “Kanımca, bu üç sorunun cevabını en iyi bilen Genelkurmay’da birim yöneticisi Tuğgeneral Ali Rıza Kuğu’dur. Meclisteki Uludere Komisyonu’na mutlaka davet edilmelidir” dedi.

Taraf yazarı Emre Uslu da “İlk istihbaratı kim verdi? Göründüğü kadarıyla Uludere olayı o birimin başındaki komutana yıkılacak ve General Ali Rıza Kuğu önümüzdeki YAŞ kararıyla emekli edilip konu kapatılacak” dedi.

Tuğgeneral Ali Rıza Kuğu’nun YAŞ terfi listesinde olduğu öğrenildi.

Başbakan Erdoğan, AK Parti 4. İstanbul İl Kongresi’nde yaptığı konuşmada “Uludere’de hepimizi üzen bir hata yapılmıştır” dedi. Erdoğan, “Bakın, olay sınırımızın dışında olduğu halde, bu kişiler terör bölgesinde bulundukları ve yasal olmayan bir iş yaptıkları halde, hataen vurulan bu insanlar konusunda devlet yapması gereken neyse hepsini yapmaktadır. ifadelerini kullandı.

MİT, Uludere’de istihbaratın kimin tarafından verildiği tartışmalarına ilişkin bir kez daha yaptığı açıklamada, “Uludere’de olay gününe ilişkin hiçbir bilgi paylaşımı yapılmadığını” bildirdi.

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu bünyesindeki Uludere Alt Komisyonu, yaklaşık 15 aydır sürdürdüğü çalışmalarını tamamlayarak raporunu hazırladı. Raporda, olayın kasten yapıldığına yönelik herhangi bir delilin elde edilemediği belirtildi.

Raporda, “İHA tarafından ilk aracın 17.20’de, insan ve hayvanlardan oluşan grubun 18.23’te tespit edildiği ve ilk bombanın 21.39’da atıldığı bilinmektedir. Bu süre zarfında tüm kurum ve birimlerin eşgüdüm içerisinde çalışmasıyla görüntülenen grubun tanımlamasının yapılabilmesi için yeterli sürenin bulunduğu, bölgenin coğrafi koşulları ile birlikte grubun bombalandığı alan olan bekleme noktasının en yakın askeri üs bölgesine ve yerleşim yerine yaklaşık 4-5 km uzakta olduğu hesaba katıldığında, grubun terörist grup olup olmadığı hususunu teyit etmek için yeterli zaman olduğu halde bu imkanın iyi değerlendirilemediği kanaatine ulaşılmıştır” ifadeleri de yer aldı.

Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı, Uludere soruşturmasında görevsizlik kararı verdi ve dosyayı Genelkurmay Askeri Savcılığı’na gönderdi. Başsavcılık, soruşturmayı “taksirle ölüme sebebiyet vermek” suçlamasıyla yürütüyordu.

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Şırnak Valiliği tarafından havalimanında verilen iftar sonrasında Uludere’de hayatını kaybedenlerin yakınlarıyla havalimanının VIP salonunda bir araya geldi. Erdoğan, bu kişilerin taleplerini dinledi. Oğlunu kaybeden Zeki Tosun, “Olayın faillerinin bulunmasını istedik, görüşmeden memnun kaldık. İnşallah Başbakan sorunu çözer. Tazminat konusu gündeme gelmedi” dedi.

Diyarbakır’da Kayapınar Belediyesi, Uludere’de hayatını kaybeden 34 kişi için Rojava adını verdiği Batı Parkı içinde “Roboski Anıtı” yaptırdı. Anıta, yaşamını yitiren 34 kişinin adları yazıldı.

Genelkurmay Askeri Savcılığı, Uludere soruşturmasında takipsizlik kararı verdi. Savcılığın takipsizlik kararına göre, Roboski’de “terörist oldukları sanılan köylülere hava saldırısı düzenleme emrinin” Genelkurmay Başkanı tarafından verildiği ifadeleri yer aldı.

Savcılık kararında hava operasyonu kararı için onayın, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Necdet Özel tarafından saat 20.00’de verildiği ve bunun üzerine operasyon hazırlığının başladığı belirtildi. Aileler, dosyayı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) götüreceklerini söyledi.

Uludere soruşturmasında verilen takipsizlik kararında karşı oy kullanan Hava Kuvvetleri Komutanlığı Askeri Mahkemesi’nin Başkanı Hava Hâkim Albay Oğuz Pürtaş’ın karar metnindeki ifadeleri ortaya çıktı. Buna göre mahkeme başkanı Oğuz, “Kovuşturmaya yer olmadığı kararının kamu vicdanını tatmin etmeyeceği, kısa vadede maslahata uygun ve kamu yararına uygun gözükse de uzun vadede mülkün temeli olan adalet duygusuna ve devlete zarar vereceği düşüncesi ile çoğunluk kararına karşı oy kullandım” ifadelerini kullandı.

Dönemin İçişleri Bakanı İdris Naim Şahin, Uludere katliamında üst düzey bir MİT görevlisinin TSK’ya ısrarla “PKK’lı Bahoz Erdal sınırı geçiyor” diye bilgi verdiğini söyledi. Şahin, “Silahlı Kuvvetler’in yetkilileri, bilginin doğru olup olmadığını defaatle sormasına rağmen, MİT yetkilisi ısrarla bilginin doğruluğunu teyit etmiştir. Sonuçta, MİT’ten gelen birden fazla resmî istihbarat raporları ve telefon bilgileri üzerine maalesef Uludere olayı yaşanmıştır” dedi.

Adalet Bakanlığı, Anayasa Mahkemesi’ne gönderdiği savunmada 34 kişinin hayatını kaybetmesini “makul bir inançla” savundu. Bakanlığın savunmasında “Daha sonra bir hata olduğunun anlaşılması, kullanılan gücü otomatik olarak haksız hale getirmez. Aksini düşünmek, devlete ve kanun adamlarına görevlerini yaparlarken, belki de kendilerinin ve diğerlerinin yaşamlarına zarar verebilecek gerçekçi olmayan bir külfet yüklemek olur. Bununla birlikte olayın içinde bulunduğu koşullar, güç kullanılmasını gerektiren makul bir inancın varlığını göstermelidir” ifadelerini kullandı.

HDP Şırnak Milletvekili, avukat Hasip Kaplan, Adalet Bakanlığı’nın Uludere olayı için Anayasa Mahkemesi’ne gönderdiği savunmanın hukuk adına bir skandal olduğunu belirtti. Kaplan, “Savunmada ‘Makul inanç, zorunlu hata’ deniliyor. ‘Biz zorunlu katiliz, makul katiliz, onun için sorumluluğumuz yok’ diyen bir yaklaşımla savunma yapılıyor. Bu son derece vahim bir savunma. Evrensel hukukta ‘zorunlu hata’ diye bir şey yoktur. Yapılanların bedeli ve müeyyidesi vardır” dedi.

Genelkurmay Başkanlığı’nın Uludere soruşturmasını yürüten adli makamlara, MİT’in Fehman Hüseyin’in eylem hazırlığında olduğuna ilişkin “doğruluğu kuvvetle muhtemel” notuyla ilettiği istihbaratın, bombardıman kararında “önemli rol oynadığını” bildirdiği ortaya çıktı.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, 15 Temmuz darbe girişimi ile ilgili yaptığı açıklamada bu yapının her kuruma sızmış olduğunu ve Rus uçağının düşürülmesinden Uludere’nin bombalanmasına kadar birçok olayın yeniden inceleneceğini söyledi.

Uludere’de hava bombardımanı nedeniyle yaşamını yitiren 34 köylü için adalet arayışı amacıyla kurulan Roboski Derneği, KHK ile kapatıldı.

Uludere Kaymakamı Mehmet Fatih Yakınoğlu’nun, Uludere Katliamı’nın altıncı yıldönümü öncesi yaptığı toplantıda ailelere tazminat teklifinde bulunduğu iddia edildi. Aileler, “Tazminat değil, adalet istiyoruz” diyerek kaymakama tepki gösterdi.

Uludere’de hava bombardımanı nedeniyle yaşamını yitiren 34 kişi için Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) yapılan başvuru kabul edilemez bulundu. AİHM’nin avukatların Anayasa Mahkemesi’ne iki gün geç belge yollaması nedeniyle davayı kabul etmediğini belirtti.

Dosyayı AİHM’e taşıyan hukukçulardan Doç. Dr. Kerem Altıparmak, “AYM ve AİHM’in yaptığı adaletsizlik kadar canımı yakan bir vaka olmamıştı. İçim kaynıyor. Yedi yıl hiçbir şey yapılmadı. Şimdi bu yedi yıl unutuldu, avukatların iki gün gecikmesi nedeniyle dava reddedildi. Söyleyecek söz bulamıyorum” dedi.

Şırnak Baro Başkanı Nuşirevan Elçi, Uludere başvurusunun AİHM tarafından reddedilmesine ilişkin kendilerine yönelik gelen eleştirilere yanıt verdi ve tartışmanın yanlış bir temel üzerinden yürüdüğünü savundu. Elçi, “AİHM, uygulamada olmayan bir şey yaptı. Rahatsızlandığım için sağlık ocağından aldığım raporu gönderdim. Bunu başka açıdan ele almak gerekir. Mazereti olmaması durumunda 15 gün süre deniliyor. Mazeret olunca sürenin uzayabileceği belirtiliyor. Esasa girilmiş, ilgili daireye dosya gönderilmiş. Bakanlığa ilgili cevapların yazılması için esasa girildikten sonra anlaşılmayacak bir şekilde usulden başvuru reddedilmiş. Anayasa Mahkemesi’nde buna benzer bir emsal karar yok.” dedi.

Uludere katliamında hayatını kaybeden 34 kişinin ailelerine 2015 yılında yapılan anma etkinliğinde kullanılan pankartlar nedeniyle dava açıldı. “Örgüt üyesi olmak” iddiasıyla hazırlanan iddianamede, anmanın “örgüt etkinliğine” dönüştüğü iddia edildi.

Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak’ın “Uludere konusunun, uçak konusunun tekrar inceleneceğini düşünüyorum” sözlerinin ardından dava avukatları, Haziran 2019’da Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı’na başvurdu. “Yeni delil varlığı” sebebiyle Roboski dosyasının yeniden açılmasını talep etti. Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı ise “yetkisizlik” kararı vererek, dosyayı Uludere Cumhuriyet Savcılığı’na gönderdi. Uludere Cumhuriyet Savcılığı henüz bir yanıt vermedi.

34 kişinin hayatını kaybettiği katliamdan sağ olarak kurtulan tek kişi olan Servet Encü, bombardımanın dokuzuncu yılında “Herkese anlatacağım yaşananları. Kurda, kuşa, insana… Vicdanı olan herkese yaşananları anlatacağım. Herkes bilsin Roboski’de yaşananları. Bir bidon mazotumuz ve bir teneke yağımız vardı. Şimdi soruyorum: Bizi neden öldürdünüz? Suçumuz varsa alın, yargılayın, ceza verin. Ama öldürmek nedir?” dedi.