Adalet Bakanı Hikmet Sami Türk ile görüşen Tutuklu ve Hükümlü Yakınları Derneği’nden (TAYAD) 30’şar kişilik iki grup, Sincan F Tipi Cezaevi’nde incelemelerde bulundu. İncelemenin ardından Şükran Ağdaç adındaki bir mahkûm annesi “Biz demiyoruz ki mimari yapısını çok kötü yapmışsınız. Işıkları, aydınlatmaları yok demiyoruz. Biz diyoruz ki buralar tecrit” diye konuştu.

F tipi cezaevlerine karşı 262 tutuklu ve hükümlünün başlattığı ölüm orucu eylemi 60. gününe girdi. Sivil toplum örgütü temsilcileri, Adalet Bakanı Hikmet Sami Türk ile bir araya gelerek görüşmelerin yeniden başlatılmasını ve F tipi cezaevleri uygulamasının ertelendiği açıklamanın yinelenmesini istediler. 

• Ahmet İbili. Ateşli silah yaralanması ve yüzeysel yanıklar. Ümraniye.
• Ali Ateş. Ateşli silah yaralanması. Bayrampaşa.
• Ali İhsan Özkan. Bursa.
• Alp Ata Akçayüz. Ateşli silah yaralanması. Ümraniye
• Aşur Korkmaz. Ateşli silah yaralanması.Yanma sonucu ölüm. Bayrampaşa.
• Berrin Bıçkılar. Yanık ve ölüm orucu sonucu ölüm. Uşak.
• Cengiz Çalıkoparan. Ateşli silah yaralanması. Bayrampaşa.
• Ercan Polat. Karın alt kısmında ateşli silah yarası. Ümraniye.
• Fahri Sarı. Kurşunla ölüm. Çanakkale.
• Fırat Tavuk. Yanma sonucu ölüm. Bayrampaşa.
• Fidan Kalşen. Kurşun ve yanma sonucu ölüm. Çanakkale.
• Gülser Tuzcu. Yanma sonucu ölüm. Bayrampaşa.
• İlker Babacan. Çanakkale.
• İrfan Ortakçı. Çankırı.
• Murat Ördekçi. Ateşli silah yaralanması. Bayrampaşa.
• Murat Özdemir. Bursa.
• Mustafa Yılmaz. Ateşli silah yaralanması. Bayrampaşa.
• Nilüfer Alcan. Yüzü ve elleri 1. derecede yanık, duman zehirlenmesi. Bayrampaşa.
• Özlem Ercan. Yanma sonucu ölüm. Bayrampaşa.
• Seyhan Doğan. Yanma sonucu ölüm. Bayrampaşa.
• Sultan Sarı. Çanakkale.
• Şefinur Tezgel. Yanma sonucu ölüm. Bayrampaşa
• Ünsal Gedik. Kafasında ekimoz var. Karbonmonoksit zehirlenmesi olabilir. Ümraniye.
• Yasemin Cancı. Uşak.
• Yazgülü Güder Öztürk. Yanma sonucu ölüm. Bayrampaşa.
• Halil Önder. Ceyhan.
• Hasan Güngörmez. Çankırı.
• Rıza Poyraz. Ateşli silah yaralanması, künt kafa travması. Ümraniye.
• Kimliği Belirsiz. Ateşli silah yaralanması ve yüzeysel yanıklar sonucu tanınmaz durumda. Ümraniye.
• Kimliği Belirsiz. Ateşli silah yaralanması ve yüzeysel yanıklar sonucu tanınmaz durumda. Ümraniye.

Hürriyet: Devlet Girdi

Milliyet: Sahte oruç, kanlı iftar

Sabah: Kendilerini ateşe verdiler

Akşam: Yürüyen çıraya döndü… ‘Yakın’ emri verdi

Star: Ölüm orucundakiler tek tek kendilerini yaksın! Sonuç: İşte bu

Zaman: Sahur operasyonu

Cumhuriyet: Operasyon

Çanakkale Cezaevi’ndeki operasyon sona erdi. Operasyon sonucunda dört mahkum hayatını kaybetti, 26 kişi yaralandı. Ümraniye Cezaevi’nde ise operasyon sürdü. Adalet Bakanı Hikmet Sami Türk, “Kayıplar beklentimin altında, az zayiatla gerçekleştirilmiş bir operasyon” dedi.

Sincan ve Edirne F tipi cezaevlerine giren avukatlar, ölüm orucu eylemcilerinin F tiplerine gönderildiklerini ve burada ölüme terk edildiklerini söyledi. Avukatlar cezaevlerinin ısıtılmadığını, tutuklu ve hükümlülerin yarı çıplak bir şekilde görüşe getirildiğini ve donarak ölme tehlikesiyle karşı karşıya olduklarını ifade etti.

Operasyonlar sırasında Ümraniye Cezaevi’nde kafasından vurularak ölen jandarma uzman çavuş Nurettin Kurt’un, mahkumlarda bulunmayan bir silahla öldürüldüğü belirlendi. Adli Tıp Kurumu tarafından hazırlanan raporda, Kurt’un “yüksek kinetik enerjili bir silahla” vurulduğu belirlendi. Adli tıp uzmanları, “Yakın mesafeden dahi, cezaevinde ele geçirilen tabancalar bu etkiyi yapamaz” dedi. Emniyet Kriminal Şube Müdürlüğü yetkilileri de uzun namlulu silahların bu kapsama girdiğini söyledi.

İstanbul İkinci İdare Mahkemesi, cezaevi operasyonlarında hayatını kaybeden Mahmut Murat Ördekçi’nin ailesine toplam 109 milyar lira tazminat ödenmesine karar verdi. Mahkeme, “operasyonun iyi planlanmadığı, ölçülülük kuralına uyulmadığı, orantılı güç kullanılmadığı” kanaatine vardı ve yaşam hakkının ihlal edildiğine hükmetti.

Bayrampaşa Cezaevi’ndeki Hayata Dönüş Operasyonu’nun ardından cezaevi idaresine karşı silahlı isyan suçundan yargılanan 167 tutuklu ve hükümlünün Eyüp 3. Asliye Ceza Mahkemesi’nde yargılandığı dönemin İstanbul Barosu Başkanı Yücel Sayman tanık olarak dinlendi. Operasyon öncesinde tutuklu ve hükümlüler ile hükümet arasındaki arabulucu heyetinde yer alan Yücel Sayman, “Tecrite karşıydık. Bunu Adalet Bakanlığı ile tartışıyorduk. Konunun uluslararası boyutta tartışılıp gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra uygulamaya geçmesini istiyorduk. Operasyon yapılmamış olsa her iki tarafı da ikna etme şansımız olabilirdi. Bence çok acele edildi” dedi.

Tutuklu ve hükümlüler ile devlet arasında arabuluculuk yapan aydınlar heyetinde yer alan gazeteci Can Dündar, 10 yıl sonra köşesinde operasyona giden süreci anlattı: “Pazarlığın özü şuydu: Devlet, koğuş sistemi içinde örgütlere hâkim olamadığı için tutuklu ve hükümlüleri F-tipi hücrelere hapsetmeye çalışıyordu.

Çare, koğuşla hücre arasında bir yerdeydi. F-tipi hücrelerde birbirine açılan kapılar yaratarak 8-10 kişilik koğuşlar yaratılabilirdi. Bu ara formül tartışmaya açıldı. Hem örgüt, hem Adalet Bakanlığı direndi başta… Örgüt, ‘20 kişi olsun’ dedi; Bakanlık ‘En fazla 6-7’yi ima etti. Bu arada F-tipine sevklerin durdurulduğunu açıkladı. ‘Eylemi bitirin, uygulamayı erteleyelim’ dedi. Ancak eylemciler bunun kandırmaca olduğunu, eylem biter bitmez sevklerin yeniden başlayacağını söylüyor, bizlerin ve DİSK, TMMOB gibi bazı örgütlerin anlaşmaya kefil olmalarını istiyorlardı. Bakanlık bunu kabul etmeyince örgüt de Bakanlığın önerisini reddetti. Sağduyu iflas etmişti. Şiddet isteyenler, çözüm arayışına ara verilmesini fırsat bildi ve katliam emrini verdi.”

Hikmet Sami Türk, “Hayata Dönüş” operasyonuna aslında “Tufan” operasyonu denildiğinin ortaya çıkması üzerine “Haberim yoktu” dedi.

Türk, “Cezaevlerinde genel arama yapılması MGK kararına dayanıyordu. MGK ‘bu eylemler sonlandırılsın’ diye bir tavsiye kararı almıştı. Bu operasyona jandarma tarafından ‘Hayata Dönüş’ adı verilmişti. Ama bunun başka bir isim (Tufan) taşıdığını gazetede okudum. Cezaevinde direnişle karşılaşıldığı için operasyon yapıldı. Şimdi böyle bir plan olduğunu görüyorum. Aslında uygulanan planın bu olduğundan da şüpheliyim. Bizim istediğimiz bu değildi. Biz sadece genel arama yapılmasını istedik” diye konuştu.

Dönemin Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürü olan HSYK üyesi Ali Suat Ertosun, “Devletin, kendisine karşı direniş olacağını öngörüyorsa plan yapması kadar doğal bir şey var mı? Hangileri hangi cezaevine gidecek diye plan yapılmayacak mı? Plandan haberdar değildim. Ama bu operasyon sıfır zayiat amacıyla başlatılmıştır. Direniş olduğu için bu noktaya gelmiştir” dedi.

Bayrampaşa Cezaevi’nde operasyon sırasında uzman jandarma çavuş olarak görevli olan Altan Sabsız, Bakırköy 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderdiği ifadesinde, “Cezaevi duvarları ve tavan betonları delinerek koğuşlara mahiyetini bilmediğim ve envanterimizde bulunmayan değişik gaz bombalarıyla müdahale ettiler. Daha önce hiç görmediğim özel otomatik tabancalar ile müdahale yapıldı. Koridorda beklediğim sırada kadın tutuklu ve hükümlülerin bulunduğu koğuşta kapılara vuruldu, teslim olmak istediklerini, dışarıya çıkmak istediklerini söyleyerek kapıyı açmamızı istediler. Emir almadığımız için müdahale edemedik. Kısa süre sonra koğuş yandı, oradaki itfaiye ekipleri de yangına müdahale etmedi” dedi.

Dört adli tıp uzmanı 22 Aralık 2000 ve 19 Ocak 2001 tarihlerinde Bayrampaşa’da inceleme yaptı ve 14 Şubat 2001 tarihli bir rapor hazırladı. Rapor, “Kalaşnikof’la ateş ettiler, kendilerini yaktılar” diyen Adalet Bakanı Hikmet Sami Türk’ü yalanladı. Raporda, yanarak ölen kadınların giysi parçaları ve ciltlerinde yanıcı olan solvent maddelerinin bulunduğu tespit edildi. Bilirkişi raporunda ayrıca mahkûmların bulunduğu taraftan güvenlik görevlilerinin bulunduğu yöne doğru ateş açılmadığı, atışların dışarıdan içeriye doğru yapıldığı belirtildi. Raporda, “C-1’de öldürücü dozun çok üzerinde göz yaşartıcı gaz etkisi açığa çıkmış olduğu belirlenmiştir” denildi.

Hayata Dönüş operasyonuna maruz kalan 26 kişinin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) yaptığı başvuru sonuçlandı. AİHM, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 2. maddesi uyarınca “yaşam hakkının ihlal edildiğine” karar verdi. Mahkeme, Türkiye’nin Bayrampaşa Cezaevi’nden ağır yaralı kurtulan dört kişiye 69 bin Euro tazminat ödemesine hükmetti. Avukat Gülizar Tuncer, işkenceden ceza verilmemesini eksiklik olarak değerlendirdi.

Bayrampaşa Cezaevi’nde 12 kişinin hayatını kaybettiği Hayata Dönüş operasyonundan ağır yanıklarla kurtulan ve yüzü tanınmayacak hale gelen Hacer Arıkan, 15 yıl sonra hukuk mücadelesini kazandı. Danıştay 10. Dairesi, “Pasif direnişteki mahkum ve tutukluların can güvenliğinin sağlanması yönünde gerekli önlemler almayan idarenin ağır hizmet kusuru bulunmaktadır” dedi. İçişleri ve Adalet Bakanlığı’nın, Arıkan’a 120 bin TL tazminat ödemesine hükmedildi. Arıkan’ın avukatı Gülizar Tuncer, “Bu dava ile devletin Bayrampaşa’daki sorumluluğu yargı organları tarafından kabul edilmiş oldu” dedi.

‘Hayata Dönüş’ operasyonu sırasında Ümraniye Cezaevi’nde tutuklu bulunan Zerif Karadaş, Cengiz Karakaş, Hasan Yüksel, Özgür Sağlam ve Vedat Çelik, ‘hak ihlalleri yaşadıkları’ gerekçesiyle toplam 800 bin liralık manevi tazminat davası açtı. 

Bayrampaşa Cezaevi’nde 12 kişinin ölümü ve 29 kişinin de yaralanmasına ilişkin dönemin jandarma personellerinin de aralarında bulunduğu 194 sanığın yargılandığı davada, Jandarma Genel Komutanlığı’nca mahkemeye gönderilen operasyon tutanağında bulunan sicil numaralarının kriterlere uymadığı yazısı üzerine tutanağı hazırlayan jandarma personeli hakkında suç duyurusunda bulunulmasına karar verdi.

Bakırköy 13. Ağır Ceza Mahkemesi, Bayrampaşa Cezaevi’ne düzenlenen operasyona ilişkin 194 sanığın yargılandığı davada dönemin İçişleri Bakanı Sadettin Tantan ve Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürü Ali Suat Ertosun’un tanık olarak dinlenmesine karar verdi.