İlk örneklerine, tek tük de olsa, Twitter’da rastlanıyor. 25 Aralık 2013’te bir kullanıcı, muhtemelen arkadaşı olan bir takipçisini etiketleyerek, “Goygoy yapalım mı tatlı kıs?” diyerek bir tweet atıyor. 17-25 Aralık olayları olarak da bilinen yolsuzluk ve rüşvet operasyonun yürütüldüğü gün atılan bu tweet, bir başka kullanıcı tarafından şöyle eleştiriliyor: “bırakın goygoyu memleket yanıyor”. 

Goygoy çağrısını yaptığı mecra olan Twitter’ın duyar kasmaya elverişli olmadığını söyleyen kullanıcı, memleketin yandığını dile getiren kişiye “olmaz, burası (Twitter) duyar kasma yeri değilmiş” diyor. 

Konuşmaya bakıldığında, duyar kasma ifadesinin hali hazırda dolaşımda olduğunu anlasak da, kapalı gruplarda ve/ya kapalı hesaplarda paylaşılan içeriklere ulaşmak mümkün değil.

İlginçtir ki, 2013’ün son ayında Twitter’da arkadaşına goygoy davetinde bulunan aynı kişi, 2014 Ocak ayında “dur gideyim de insanların değerleriyle dalga geçeyim azıcık. aman caps almayı unutmayın.” diyor. 2013 Aralık’ında goygoy davetini alan aynı kişi de, “bence duyar kas, tam saati” diyor.

9 Temmuz 2014 tarihinde, duyar kasmak başlığının ilk entrysi giriliyor. neriman koksal isimli kullanıcı, duyar kasmanın dağarcığımıza usul usul girdiğini ve bunun çok da şaşırtıcı olmadığını ekleyerek ‘duyar kasma’ diyenleri şöyle tanımlıyor: 

“hayvan hakları diyorsun; “duyar kasma lan! çocuklarımızzz :(” diyor. “çocuklara tecavüz ediliyor, bunu organize bir suç şebekesi halinde devam ettirip örtbas ediyorlar” diyorsun, “dönyö bözöm döğöl diye bik bik öten sen değil misin lan?” diye çıkışıyorlar. “gelir adaletsizliği var, çalışma koşulları bizi öldürüyor” diyorsun; “he bi sen duyarlısın zaten, lan masa başında çalışırken sana ne madenlerden, inşaatlardan!” diyorlar. “kadın hakları” diyorsun “konuşma la fularlı!” diye çıkışıyor adam.“

Tabirin git gide yaygınlaştığı 2014 yılının Kasım ayında, Boğaziçi Üniversitesi kampüsündeki tüm duyar kasma ihtiyaçlarına ışık hızıyla cevap veren bir grup olan Boğaziçi Üniversitesi Duyar ve Adalet Timi, nam-ı değer BÜDAT’ın hikâyesi Youtube’a yükleniyor. 

Boğaziçi kampüsünde adaletsizlikle karşılaşanların desteğine koşan BÜDAT ile sosyal medyada duyar kasanları ete kemiğe büründüren video, “harika bir sosyal medya eleştirisi” olduğu yönünde yorumlar alıyor. Duyar kasma eylemini tiye alan filmin, pek çoklarınca duyar kasanların membağı olarak görülen Boğaziçi Üniversitesi’nden çıkması, filme duyulan ilgiyi artırmış olabilir.

2015’te çoktan dillere pelesenk olan duyar kasmak ifadesinin kullanımı, 2016 ve 2018 yılları arasında gitgide artıyor. Sosyal medyanın dört bir tarafı, ‘duyar kasan’lar ve duyar kasanlara tepki gösterenlerle doluyor. 

Örnekler: 

https://twitter.com/lemmoonnade/status/692304078932688896?s=20

https://twitter.com/marlboroinsani/status/795937631616073728?s=20 

https://twitter.com/ggberat61/status/1031981876125356032?s=20 

Boğaziçi Duyar ve Adalet Timi’nin yaratıcısı Buğra Korkmaz, interneti BÜDAT ile tanıştırdıktan yaklaşık 3 yıl sonra, 2017 yılında, duyar kasma eylemini bu kez bir şarkıyla yeniden yorumluyor. Duyarım Sensin isimli şarkı, köyünden Boğaziçi Üniversitesi’nde gelen bir gencin, feminist ve vegan bir kadına duyduğu aşkı konu alıyor. Korkmaz, köyden gelen bir öğrencinin toplumsal meselelere duyarlı bir üniversiteliye dönüşümünü bir kez daha ‘duyar kasan’ları karikatürleştirerek anlatıyor. 

Sosyal medyada bir parlayıp bir sönen pek çok akımın aksine, duyar kasmak ifadesi popülerliğinden hiçbir şey kaybetmiyor. Öyle ki, 2018 yılında Yekta Kopan attığı bir tweette bu tabirin ne zaman ortaya çıktığını takipçilerine soruyor.

Yine 2018 yılında, bu kez bir gazeteci olan İsmail Kılıçarslan, duyar kasma metodolojilerini merak etmiş olacak ki “Geceye en sevdiğin duyar kasma kalıbını bırak.” diyerek tweet atıyor. Kılıçarslan’ın çağrısına cevap veren onlarca kişi sayesinde, çeşitli duyar kasma yöntemleri tek bir tweet altında bir araya geliyor.

İsmiyle müsemma; duyar kasmak ifadesi duyarlı olmakla, toplumsal meselelere yönelik hassasiyet beslemekle ilişkili. Fakat aşikar ki, tabirin duyarlı olmayı aşan bir anlamı var. Çevrimiçi ortamlarda “kasmak”, sıklıkla uğraşmak, çabalamak, efor sarfetmek yerine kullanılıyor. Örneğin, sosyal medyada takipçi sayısını artırmak isteyen birinin gösterdiği çaba “takipçi kasmak”, internette oynanan oyunlardaki becerisini geliştirmeye odaklanan bir gamerın (oyun oynayan kimse) gelişimi skill (beceri) kasmak ve/ya level kasmak olarak adlandırılıyor. Gamer çevrelerinden dışarıya taşan kasmak tabiri, bir şeyi zorlamak, ittirmek anlamına da geliyor. Dolayısıyla duyar kasmak, duyarlı olmak için gösterilen çabanın zorlama olduğuna işaret ediyor. Peki, internet ortamında toplumsal meselelere duyarlı olmak neden zoraki bir çaba olarak algılanıyor? Duyar kasmanın samimi olmayan bir eylem olarak görülmesinin sebepleri neler olabilir? 

Dijital iletişim teknolojilerinin sadece belli kesimlerin değil, herkesin sesini duyurabilmesine imkan vermesi ile birlikte, kitlesel sosyal ve politik hareketler internette de var olmaya başladı. Kısaca Yeşil Devrim olarak anılan 2009’da İran’da yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimleri protestoları, Twitter ile güçlendi. 2011’de başlayan Arap Baharı, sosyal medya platformları sayesinde büyüdü. 2012 Occupy hareketi ve 2018’de ortaya çıkan Me Too hareketi, sosyal medyanın toplumsal hareketleri mümkün kılmasının en bilinen örneklerinden oldu. 

Milyonların görüşlerini ifade edebilmesine ve örgütlenmesine imkan vermesi sebebiyle sosyal medya kullanımı da giderek politikleşti. Slacktivizm olarak adlandırılan çevrimiçi aktivizm zamanla, gerçek sorunları es geçen ve suni bir tatmin sağlayan etkisiz bir tepki gösterme biçimi olarak algılanır oldu. Bu bağlamda duyar kasmak, etkili bir toplumsal değişim ve dönüşüm yaratmak yerine, yalnızca sosyal medyada bir şeyler yapıp, sokaktaki asıl sorunlara değinemeyen “klavye delikanlılığı” olarak da görülüyor. 

Politik bir itirazın “duyar kasmak” olarak etiketlenmesi, mevzubahis itirazın samimi olmayan niyetlerle öne sürüldüğünü ima ediyor. Duyarlı olmak ve duyar kasmak arasındaki farkın nerede başlayıp nerede bittiğini belirlemek, kişiden kişiye değişebilecek görecelilikte. Hatta böyle bir sınırın varlığı bile oldukça şaibeli. Duyar kasma ifadesi yaygınlaştıkça, eleştirme ve linç etme, duyarlı olma ve tahakküm kurma arasındaki sınırlar bulanıklaşıyor. İnternette hangi köşeyi dönsek, duyar kasanlardan bıkmış, her şeyin de duyarı olmaz diyerek şikayet edenlere rastlıyoruz. Türkiye’de en çok dinlenen podcastlerden biri olan O Tarz Mı?’nın 5. sezonunun “Suyitsu” başlıklı 17. bölümünde konuşmacılar Can Bonomo, Bengi Apak ve İsmail Türküsev internetin dört bir yanını duyarcıların sardığından şikâyet ediyor. Ekibin dördüncüsü Can Temiz’in bölümdeki konuşması, duyar kasmanın neden bir şikâyet vesilesi değil sahiplenilmesi gereken bir eylem olduğunu özetliyor: 

“Bugün artık bazen mainstream’ın daha hassasiyeti düşük kısımlarında “abi political correctness neymiş ya, hayatımız daraldı artık, hiçbir şey söyleyemez olduk.” denilen kısımda bahsi geçen politik doğruculuk şurdan geliyor abi: Zaten yüzyıllardır, bin yıllardır, hakları görmezden gelinmiş, ihmal edilmiş ve bu dünyayı hep beraber paylaştığımız insanlar var. Şimdi bugün “vay ben bütün cümlelerimi kadın erkek eşitliğini düşünerek mi kuracağım?, “bütün hassasiyetleri gözeterek mi konuşacağım? Ve bütün kelimelerimi bunlara göre mi seçeceğim?” diyen arkadaşlar (var). Evet. Zaten dünyanın çoğunluğu, bugüne kadar ayrıcalıklı yaşadı. Hepimiz o ayrıcalıklı grupların kimler olduğunu biliyoruz. O gruplar her ülkede var ve global olarak da var. Ve bunlar kendisinden başka hiçbir inanışın, ırkın, dinin, kültürün varlığını önemsemeden konuşma ve onları aşağılama, onları azınlık olarak görme eğiliminde bir takım retorikler geliştirdiler. Şimdi günümüzde ise artık bütün bu gruplar, “ya ne münasebet sen normalmişsin gibi de, biz normal değilmişiz gibi bir dil yaratıyorsun, söylem yaratıyorsun. Dolayısıyla sen söylemini bu noktadan sonra değiştireceksin” (diyorlar). Artık bugün bütün bu gruplar haklarını aramaya başladığı noktada, ne istiyorlarsa öyle yapacaksın. Hangi kelimeyi kullanmanı istiyorlarsa öyle yapacaksın. Hangi kelimeyi lügatından çıkartmanı istiyorlarsa çıkartacaksın. Çünkü sen zaten yüzyıllardır bu insanlara işkence ediyorsun, eziyet ediyorsun, yok sayıyorsun, tırnak içinde azınlık adlediyorsun. Şimdi bu insanlar diyor ki “Sen kimsin? Sen normal değilsin. Ben de normalin bir parçasıyım.” Dolayısıyla, normalin tanımını değiştirmemiz lazım. Normalin tanımını değiştiryorsak, senin de kelimelerini değiştirmen lazım. Dolayısıyla bunların hepsine it gibi dikkat ede ede konuşacaksın hayatının geri kalanında. Bundan mutsuzsan o zaman modern toplumun bir parçası olamayacaksın kusura bakma. Evinde otur, ezik ezik klavye başında sivilcelerini patlata patlata yorum yazmaya devam et.”