Dünyada koronavirüs aşısının yolculuğu

Geçici olarak 2019-nCoV adı verilen virüs için 2016’da yaşanan Ebola salgınından sonra Melinda-Bill Gates Vakfı’nın da fonladığı, kâr amacı gütmeyen “CEPI-Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (Salgın Hazırlık İnovasyonları Koalisyonu)” ile Inovio, Queensland Üniversitesi ve Moderna arasında aşı çalışmaları için ortaklık başladı.

Moderna’nın çalışmalarına başladığı Covid-19 aşısında ilk gelişmeler yaşandı, aşı Faz 1 çalışmaları için ulusal enstitüye yollandı. 

*mRNA aşısı nedir?
Bu tür aşılarda virüsün genetik kodunun bir bölümü alınıp hücrelere nüfuz edilmesi için yağ ile kaplanıyor. İnsana enjekte edildikten sonra virüsten alınan genetik kod insan hücrelerine ulaştırılıyor. Aşı, hücrelerin koronavirüsün hücreye girmesini sağlayan dikensi proteinin kopyasını üretmesini sağlıyor. Bu da, bağışıklık sisteminin antikor üretmesine yol açıyor.

İngiltere, Moderna firmasıyla Oxford’da Covid-19 aşısı için 800 kişilik gönüllü grubuyla çalışmalara başlandı.

Avrupa Birliği’nin düzenlediği konferansta Covid-19 aşısı başta olmak üzere tanı ve tedaviler için 7.4 milyar euro tutarında bağış toplandı.

Çin kaynaklı CanSino Biologics firması, Askeri Tıp Bilimleri Akademisi ile ortaklaşa adenovirüse dayalı bir aşı geliştirdi. 22 Mayıs’ta yayınlanan Faz 1 testinden olumlu sonuçlar alındı.

Amerikan Moderna firması insanlar üzerinde gerçekleştirdiği ilk denemelerin başarılı olduğunu, 45 kişilik deneme grubunda edinilen sonuçlar ışığında açıkladı. 

Aşının Faz 2 testleri sonucunda bağışıklık yarattığı belirlendi, değişken oranlar yakalandı. Aşı Çin ordusunda sınırlı olarak kullanılmaya başlandı.

Covid-19 aşı çalışmalarında kullanım izni alan ilk aşı Vladimir Putin’in açıkladığı üzere insan üzerinde iki aylık testi tamamlayarak Rusya’nın ürettiği Sputnik V aşısı oldu.

Wuhan Biyolojik Ürünler Enstitüsü’nün ürettiği ve inaktif virüs olarak geliştirilen Sinopharm aşısının Faz 2 denemeleri sonuçlandı. Aşının antikor ürettiği belirlense de bazı gönüllülerde beklenmeyen yan etkiler yaşandığı raporlandı.

Yapılan akademik araştırma sonucunda Sputnik V aşısının insanlar üzerinde uygulandığında ciddi bir yan etki yaratmadığı bulundu. 

Çinli şirket Sinovac Biotech, inaktif virüs yöntemiyle CoronaVac aşısını test etmeye başladı. Yayınlanan Faz 1/2 klinik testlerinde bağışıklık gözlendi, ciddi yan etkiler bulunamadı.

60 bin kişi üzerinde yapılacak denemeyle Johnson & Johnson şirketinin ürettiği aşı test edilmeye başlandı. Aşının etkisinin kanıtlanması durumunda, iki doz yerine tek dozunun Covid-19’a karşı koruyucu olması bekleniyor. 

Brezilya’da yapılan klinik testlerde AstraZeneca aşısının gönüllüsü 28 yaşındaki bir erkek Covid-19 komplikasyonları sebebiyle yaşamını yitirdi. Oxford Üniversitesi bunun güvenlik açısından riskli bir durum yaratmadığını, testlerin süreceğini açıkladı.

Brezilya’da Sinovac’ın Covid-19 aşısının klinik testleri durduruldu. Sebep olarak aşı sonrası ciddi yan etki yaşandığı ve bir kişinin ölümüyle karşılaşıldığı söylense de Butantan Enstitüsü yaşanan olayın aşıyla bağlantısı olmadığını savundu.

Güney Koreli biyoteknoloji firması GL Ralpha’nın Rusya ile yapılan anlaşmayla 150 milyonu aşkın dozla Sputnik V aşısı üreteceği açıklandı.

Oxford-AstraZeneca ortaklığındaki aşı, iki tam doz ardından %62 etkinlik gösterdi. Öte yandan ara bir analize göre de ilk doz yarım ikinci doz tam yapıldığı halde %90’a dek etkili olabildi. 

Yapılan ileri araştırmalar sonucunda Moderna’nın ürettiği aşının %94.1 oranında etkili olduğu, bazı vakalarda ise %100 etkiye ulaştığı belirlendi. Bu veriler ışığında şirket ABD’de acil kullanım iznine başvurdu.

Pfizer-BioNTech aşısı için Birleşik Devletler Gıda ve İlaç Dairesi acil kullanım izni verdi. Bu karardan üç gün sonra, 14 Aralık itibariyle ABD’de kitlesel aşılama için kampanya da resmi olarak başlatıldı.

Sinovac Covid-19 aşısının Brezilya’da gerçekleştirilen Faz 3 klinik deneylerinde %50,4’lük genel bir etkinliğe sahip olduğu açıklandı. Hafif geçen vakalar için bu oran %78 olarak belirtildi.

Tek doz uygulanan Johnson & Johnson’ın aşısının, aşılamadan 28 gün sonra orta ila şiddetli vakalarda %66 etkinlik gösterdiği açıklandı. Bahsi geçen koruma etkisi 14’üncü günde başlıyor. 

15 Temmuz 2021 itibariyle DSÖ’nün Acil Kullanım İzni için başvuruda olan toplam 22 aşı var. (Acil Kullanım Onayı, bulaşıcı hastalıklar kapsamında kabul edilen, halk sağlığını ciddi olarak tehdit eden istisnai durumlarda kullanılacak ve ruhsatlandırmaya esas veriler sağlanıncaya kadar sorumlu kurum tarafından verilen kullanım izni.) DSÖ’nün Acil Kullanım İzni’ni alan aşılar ise Pfizer-BioNTech, AstraZeneca, Moderna, Johnson & Johnson ve Sinovac. Diğer aşılar için çalışmalar ve başvurular sürüyor.